η φωνή σου

η στήλη μας

Αλέξανδρος ο Μέγας

Alexander der Grosse

 DIAGORAS

ΔΙΑΓΟΡΑΣ
 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
 

Εμμανουήλ Δουλάς
"Ούτε βαρονίες ούτε βασιλείες"
Χρήστος Κηπουρός, 08.02.2004

Πέραν των γνωστών κοινών που συνδέουν τις πόλεις και τους Δήμους της Θράκης, ειδικότερα δε την Κομοτηνή, τη Νέα Ορεστιάδα και το Διδυμότειχο, υπάρχει ένα ακόμη νέο κοινό που, κατά τη γνώμη μου, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Προέρχεται από το τσαπί της πολιτικής και την εμβάθυνση της τελευταίας στην ιστορία. Έχει να κάνει με έναν άγνωστο στο ευρύ Θρακικό κοινό, ο οποίος στις 22 Μαρτίου 1920 εκλέχτηκε Πρόεδρος στο Ανώτερο Διοικητικό Συμβούλιο της, υπό Γαλλική κατοχή, ευρισκόμενης τότε Δυτικής Θράκης. Ένα γεγονός που έπαιξε ίσως τον πλέον σοβαρό ρόλο στην προσκύρωση της περιοχής στην Ελλάδα, όσο και αν η ιστορική αυτή δικαιοπραξία υπήρξε κατεξοχήν έργο διπλωματικής και πολιτικής τέχνης, δια χειρός Βενιζέλου της πρώτης περιόδου, στη συνδιάσκεψη της Ειρήνης.

Η πολύ μεγάλη συμβολή του απεσταλμένου του τελευταίου, Χαρισίου Βαμβακά στην εκλογή, δεν μειώνει την επιτυχία του κοσμοπολίτη, απόφοιτου γεωπονίας του Montpellier, Εμμανουήλ Δουλά από την Αδριανού, να αναδειχθεί σε πρόεδρο των αντιπροσώπων όλων των εθνοτήτων της Διασυμμαχικής, όπως λεγόταν, Θράκης. Ο αρνητικότατος συσχετισμός δυνάμεων στο Συμβούλιο, προσδίδει πιο μεγάλες διαστάσεις στο κοινό εγχείρημα. Ας μην αναφερθούμε τώρα στα προηγηθέντα διαβήματα ως προς τους χειρισμούς και την έκβαση του Θρακικού ζητήματος από το Θράκα μητροπολίτη της Τραπεζούντας Χρύσανθο, απευθείας στο Βενιζέλο, όσο στις Ευρωπαϊκές δυνάμεις αργότερα με εκείνη την, σπάνιας διπλωματικής και πολιτικής ευφυίας, επιστολή του.

Ούτε χρειάζεται να υπενθυμίσουμε ότι η εν λόγω ανάδειξη του Δουλά στο αξίωμα του προέδρου συμπίπτει με το πρώτο, κατά τη νεότερη ιστορία, αιρετό αξίωμα, σε πανθρακικό επίπεδο. Οφείλουμε όμως να μείνουμε για λίγο στο ότι υπήρξε και η τελευταία φορά αφού ο θεμελιώδης Δημοκρατικός περιφερειακός θεσμός συνεχίζει, ογδόντα και πλέον έτη μετά, να τελεί υπό αναστολή. Αυτό που ισχύει σήμερα και που προβλέπεται να παραμείνει είναι ο διαιωνιζόμενος, από το γνωστό "θεσμικό" πλαίσιο των Αθηνών στις περιφέρειες, ο βαλτός ή ορθότερα ο εγκάθετος προεστός. Η διαιώνιση ενός καθεστώτος ιδιότυπης περιφερειακής κατάστασης πολιορκίας, το μοναδικό εναπομείναν στην Ευρώπη. Ως προς τη μη εφαρμογή του θεσμού του εκλεγμένου κυβερνήτη, δεν μπορεί παρά να θυμηθούμε τους εθνικούς λόγους που οι απερχόμενοι επικαλούνταν δήθεν εμπιστευτικά ως προς τις διευρυμένες νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, την ένωση Νομών κλπ., μέχρις ότου τα εξ Αγκύρας δημοτικά, νομαρχιακά και διευρυμένα χρίσματα, τόσο στους μεν όσο στους δε και τους παρά δε, άρχισαν να δίνουν και να παίρνουν, συστηματικά. Μέχρι και το εθνικό χρίσμα, τελευταία.

Δεν είναι τυχαία η επιβληθείσα λογοκρισία της λέξης "Πομάκοι", από τους ίδιους τους υψηλόβαθμους στους δικούς τους πολιτικούς λόγους που εκφώνησαν κατά την πρόσφατη επίσκεψη που έκαναν στην περιοχή. Η ίδια αυτή λέξη έδινε και έπαιρνε επί Ελευθερίου Βενιζέλου, στην αλληλογραφία του με το Βαμβακά. Δεν συνέβαινε το ίδιο επί Σοφοκλέους Βενιζέλου. Όπως δεν συμβαίνει και σήμερα, επί των ημερών των γόνων άλλων ιστορικών ονομάτων. Τα πολιτικά ονόματα, είναι όπως τα είδη προικός. Όσο και καλά να είναι, δεν είναι και αιώνια. Έχουν ένα κύκλο ζωής. Μια γενιά, άντε δυο. Από κάποιον αρχίζουν, σε κάποιον τελειώνουν. Απλά με τη φορμόλη και το διαρκή ψεκασμό των πολιτών από τα μαζικά Μέσα επιδιώκεται σήμερα να παραταθεί ο κύκλος ζωής. Μπορεί και να επιτευχθεί, όμως η χώρα δεν έχει να περιμένει κάτι, αν δεν πάει και προς τα πίσω. Τι να προσδοκά άλλωστε από ένα υποκριτικό, κυρίως δε σάπιο, πολιτικό σύστημα το οποίο ενώ πυροβολεί τη βαρονία, την ίδια στιγμή ασπάζεται με θέρμη τη δικέφαλη βασιλεία. 'Αλλα θα έκαμνε αν ήταν καλά στην υγεία του. Θα όφειλε να αντιτείνει: ούτε βαρονίες ούτε βασιλείες, κυρίως δε να πει: Δημοκρατία-Δημοκρατία. Δυο φορές, για να συνιστά ιστορικό αίτημα.

Αν ληφθεί υπόψη ότι όλοι οι πρωταγωνιστές της, μετά την απελευθέρωση της Θράκης, εποχής, είχαν αξιοσημείωτες διαδρομές στην κεντρική σκηνή, προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η στάση του Εμμανουήλ Δουλά. Αφού έφερε σε αίσιο πέρας την υπόθεση που ανέλαβε, χαμηλών τόνων, όπως λένε εκείνοι που τον γνώρισαν, επέστρεψε χωρίς τυμπανοκρουσίες, στην πολύτεκνη οικογένειά του και στη μονάδα επεξεργασίας του μεταξιού που είχε ιδρύσει ακόμη από τις αρχές του αιώνα στο Διδυμότειχο ενώ μέχρι το θάνατό του στα 1935, δεν ασχολήθηκε εκ νέου με τα κοινά. Δεν έγινε Βουλευτής, Γερουσιαστής, Γενικός Διοικητής, πόσο μάλλον υφυπουργός.

Βέβαια δεν θα περίμενε κανείς, έστω κάτι από όλα αυτά, να το σημειώσει ως ξεχωριστό ιστορικό γεγονός η Ελλαδική κρατική ιστορία. Απεναντίας εδώ σήμερα θέλουν να μειώσουν ακόμη και όσα ελάχιστα γράφτηκαν κατά καιρούς για διάφορες άλλες περιοχές της χώρας. Πόσο μάλλον να ασχοληθούν με τη Θρακική επέτειο και ιστορία ή πολύ περισσότερο να τιμήσουν κάποιους. Απέδειξαν άλλωστε ότι έχουν προτεραιότητες άλλες. 'Αλλους έχουν να τιμήσουν προς τους οποίους κλείνουν διαρκώς το γόνυ. Και δεν μιλώ μόνο για την πέραν του Ατλαντικού χώρα και την Ευρώπη.

Όμως δυστυχώς και από τους τοπικούς κοινωνικούς θεσμούς κανείς δεν σκέφτηκε ή δεν μπήκε στον κόπο να σκεφτεί να τιμήσει έναν Θράκα για όσα εκείνος έπραξε και κυρίως για το πρότυπο της σεμνότητας που ενέπνεε τη στάση του. Γιατί ποιος σήμερα στη θέση του δεν θα εξαργύρωνε μια τέτοιου μεγέθους σύνδεση του ονόματός του, με την απελευθέρωση της πατρίδας του. Εδώ οι κάθε χρώματος υπαρκτοί ταγοί της περιοχής δεν έκαναν τίποτε αν δεν ζημίωσαν τον τόπο και διαγκωνίζονται για το ποιος θα προπαγανδίσει ανύπαρκτα έργα ώστε να αποκρύψει το κενό που τον κατατρύχει. Έφτασαν να το συγχέουν με το ομόηχο καινό. Το πιο κενό καινό ή καινό κενό είναι οι ίδιοι, πρέπει να τους πει κανείς.

Η διαπίστωση αυτή ασφαλώς και δεν εξαντλείται στους εν Θράκη. Αρχίζει από εδώ. Όπως η Ελλάδα. Επεκτείνεται στους εν Αθήναις πολιτικούς προϊσταμένους των πρώτων ενώ παράλληλα εντείνεται, όσο βέβαια στους εντεταλμένους χειριστές και κυνηγούς ιδεών -όπως λέμε κεφαλών- συμβούλους αμφοτέρων, γνωστούς από άλλα μας κείμενα ως θερμαστές στις ανά τη χώρα ηλεκτρονικές πυρές των μαζικών Μέσων. Μιλώ για τους φανερούς και κυρίως τους αδιαφανείς και εξωθεσμικούς φορείς της λεγόμενης τέταρτης Ελληνικής Δημοκρατίας η οποία αν μοιάζει με κάτι, είναι η μαϊμού. Αυτήν που αποκαλούν νέα μεταπολίτευση.

Όσον αφορά τώρα τη δική μου στάση, σκοπεύω να αφιερώσω το υπό έκδοση βιβλίο μου: "Σημειώσεις Πολιτικής γεωοικονομίας", εις μνήμην Εμμανουήλ Δουλά. Διαμέσου δε της αφιέρωσης αυτής θέλω να τιμήσω και τους δικούς μου πρόσφυγες παππούδες όπως και όλους τους παππούδες της ιστορικής μας περιοχής που μπορούσε και μπορεί ακόμη να γίνει παγκόσμια πρωτεύουσα της γεωοικονομίας και που την εμποδίζει η όντως ανίκητη βλακεία και επόμενα η διαρκής ήττα της γνώσης, της επεξεργασίας και της πρότασης. Τους ακούω να λένε ότι έχουν οράματα και με πιάνουν τα γέλια.

Προτείνω επίσης στους φίλους Δημάρχους των τριών πόλεων να τον τιμήσουν οι Δήμοι τους, όπως φυσικά και όσοι άλλοι επιθυμούν. Ας επιλέξουν εκείνοι το πώς. Εγώ έχω στη διάθεσή μου μια φωτογραφία του και τη διεύθυνση του συνονόματου εγγονού του, καθηγητή ιατρικής στην Αθήνα Εμμανουήλ Τιερρή, του οποίου η σύζυγος κατάγεται από την εκ Κοζάνης οικογένεια Χαρισίου Βαμβακά. Γεγονός που παραπέμπει στα όμορφα παιχνίδια της ιστορίας, που πολλοί ονομάζουν μοίρα.

Όπως τέλος ορθά έχει κάνει με τόσους άλλους, κατά καιρούς, η Κομοτηνή, οφείλει να το επαναλάβει με την περίπτωση που συζητάμε. Αν μη τι άλλο ως πρωτεύουσα της Θράκης στην οποία ο περί ου ο λόγος θήτευσε επί μικρό διάστημα που όμως απεδείχθη ιδιαίτερα ουσιώδες αφού πρόκειται για την άλλη όψη της αναγέννησης της Θρακικής πατρίδας. Το ίδιο και η Νέα Ορεστιάδα οφείλει να φερθεί ως η ιστορική συνέχεια της παλιάς Ορεστιάδας, του Καραγάτς της Αδριανούπολης, στην οποία η οικογένεια Δουλά, όπως σημειώνει ο Γεώργιος Λαμπουσιάδης στον πρώτο τόμο των Θρακικών του 1928, και στις περί Αδριανουπόλεως μελέτες του, ήταν μια από τις πρώτες οικογένειες της ιστορικής πόλης. Το Διδυμότειχο τέλος οφείλει να τον τιμήσει ως η δεύτερη πατρίδα του, όπου βρίσκεται άλλωστε και η τελευταία κατοικία του μεγάλου όσο άγνωστου αυτού Θρακιώτη.

Η ενασχόληση με την ευρύτερη ηθική και πολιτική σφαίρα όσο η προσφυγικότητα ως πολιτική παιδεία μπορούν να συνεισφέρουν στη διαλεύκανση ενός αρκετά περιπλεγμένου και αδιευκρίνιστου ζητήματος. Να γίνει επίσης ένα μεγάλο βήμα προς την αποκατάστασή του. Ο λόγος για την παλιά κόντρα ανάμεσα σε Διδυμότειχο και Ορεστιάδα που αν και πολλές φορές αφορίζεται ως έκφραση τοπικισμού, εν τούτοις οι ρίζες και τα αίτια περισσότερο βρίσκονται αλλού. Το νέο ηθικό περιβάλλον από την περίπτωση Δουλά, τις φέρνει κοντύτερα αλλά δεν φτάνει. Ο Δήμος Διδυμοτείχου ζητώντας συγγνώμη από την πόλη της Ορεστιάδας θα βγάλει ένα παλιό στίγμα από πάνω του. Μιλώ για τη σκιά από την αντιμετώπιση των προσφύγων ευθύς μετά από την υφαρπαγή του τριγώνου της παλιάς Ορεστιάδας από την Τουρκία -λες και επρόκειτο για αντίποινα- κατά την χρονική περίοδο της συμφωνίας της Λοζάννης, όταν οι τσορμπατζήδες του Διδυμοτείχου αρνήθηκαν να δεχθούν να εγκατασταθούν στην πόλη τους, οι πρόσφυγες του Καραγάτς.

Μόνο ο συνοικισμός και δυο τρεις άλλες γειτονιές ήταν οι εξαιρέσεις. Σε αυτές ανήκε η περίπτωση του ενός παππού μου, του καραγατσιανού Κωνσταντίνου Νικίδη, από την Αδριανού, όπως έλεγε ο ίδιος, που μεταξύ των άλλων, ήταν ένας άφταστος μάστορας στις ανάγλυφες επιγραφές καταστημάτων. Το ίδιο και η περίπτωση του άλλου μου παππού, του μπαξεβάνη Χρήστου Κηπουρού, πρόσφυγα από τη Μακρά Γέφυρα της Ανατολικής Θράκης, του οποίου φέρω το όνομα και το επίθετο. Επειδή όμως η μια από τις τέσσερις ρίζες του γενεαλογικού μου δέντρου είναι αυτόχθων, πρώτος ζητώ εγώ συγγνώμη για τη στάση της πόλης μου κατά την περίοδο εκείνη.

Οι δυο πόλεις μας μπορούν να ενωθούν πολύμορφα αναπτυξιακά και να αποτελέσουν τα βασικά συστατικά ενός καινούργιου πολυκεντρικού κέντρου. Να γίνουμε η χερσαία Προποντίδα στη γεωπολιτική και τη γεωοικονομία, και η κύρια προθήκη της παραγωγικής Ελλάδας, στην ανάπτυξη. Η διαφορά με την άλλη Προποντίδα είναι ότι αντί για πλόες, εμείς θα έχουμε ροές. Τουτέστιν αναρίθμητες Εγνατίες. Από τη σιδηροδρομική έως την οινική και από την ακαδημαϊκή και την ενεργειακή έως τη γαστρονομική και την τουριστική. Όλες όμως αυτές προϋποθέτουν την πολιτική Εγνατία που δεν ευθυνόμαστε εμείς για την απουσία της. Όπως φυσικά και για την απουσία των άλλων μορφών της.

Οφείλω με τη σημερινή ευκαιρία να τονίσω ότι τιμά το Δήμαρχο καθώς και το Δήμο Διδυμοτείχου η υιοθέτηση μιας ακόμη ιδέας και πρότασής μας σχετικά με την φετινή ειδικά, ανάδειξη του Βατάτζη. Έγραψα γι αυτά δια μακρών στο κείμενο "Ευρωπαϊκές επέτειοι". Αρκεί βέβαια να μη καούν από τους ήδη επί το έργον θερμαστές και συμβούλους που έλεγα πιο πριν. Και το χειρότερο, να μη τα νοθεύσουν αναμειγνύοντάς τα, επί τούτου, με αλλότρια.

Μια όμως και μιλήσαμε από την αρχή ακόμη για το Montpellier, έχω να προτείνω κάτι τελευταίο. Αν υπήρχε σήμερα σχολή Οινολογίας στο Δημοκρίτειο, θα είχε πολλούς λόγους να κάνει κάτι ανάλογο με τους Δήμους. Τόσο λόγω συγγενών πανεπιστημιακών σπουδών του Δουλά, όσο λόγω της μεγάλης του, όπως αποδείχτηκε, προσφοράς στη Θράκη. Μέχρι να γίνει όμως η σχολή αυτή στην περιοχή της Ροδόπης, την πρωτοβουλία τιμής της μνήμης του μπορεί να αναλάβει το τμήμα αγροτικής ανάπτυξης Ορεστιάδας καθώς και το υπό ίδρυση τμήμα γαστρονομίας και διαιτολογίας της ίδιας πόλης.

Θράκη, Φεβρουάριος 2004,

Εμμανουήλ. Δουλάς, 1911,

Photo SIMON 414, Grande rue Pera, CONSTANTINOPLE,

 

Πηγή: Οικογενειακό φωτογραφικό αρχείο Αλεξάνδρας, χήρας Ανδρέα Δουλά. Από την ίδια προέρχονται τα βιογραφικά στοιχεία του Εμμανουήλ Δουλά {καταγωγή, οικογένεια, οκτώ παιδιά: Αλεξάνδρα, Σταύρος, ’ννα, Γιώργος, Μαρίκα, Αλέξανδρος, Ανδρέας, Έλλη, επαγγελματικές δραστηριότητες, ύπαρξη εξοχικού στο Καραγάτς, κλπ.}, όπως και όσα άλλα προσωπικά κρίθηκε ότι έπρεπε να συμπεριληφθούν στο σώμα του κειμένου, εκ μέρους του συγγραφέα. Στον τελευταίο δόθηκαν επίσης πληροφορίες από τον Εμμανουήλ Τιερρή, γιο του μακαρίτη Βουλευτή Έβρου Γιάννη Τιρρή. Προς αμφότερες τις πλευρές εκφράζονται ευχαριστίες.

 

{*} Μέσα στις επόμενες ημέρες πρόκειται να κυκλοφορήσει σε ηλεκτρονική έκδοση που την επιμελήθηκε το Κε.Γε.Με., {Κέντρο Γεωοικονομικών Μελετών}.Η συμβατική του, από τις εκδόσεις Γόρδιος, θα ακολουθήσει.

xkipuros@otenet.gr

Όταν "κοιμάσαι" άλλος γράφει ιστορία
ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ

 Εμείς το αραχάνθος τα σκορπίδια, οι διάττοντες, επιβήτορες στη ξένη γη, μέσα στο σκοτάδι της μέρας, στ' αχνάρια του Διογένη, με τη βούληση μας, να θεμελιώσουμε την υποδομή του ελληνικού οράματος. Να βρούμε τη χαμένη μας ταυτότητα...!
Μάγειρας

 Όποιος ελέγχει το παρόν,
ελέγχει και το παρελθόν.
 Όποιος ελέγχει το παρελθόν,
"καθορίζει" το μέλλον
George Orwell

Θερμοπύλες
Κ.Καβάφης 1903

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
Ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες
Ποτέ απ' το χρέος μη κινούντες.
Δίκαιοι κ' ίσιοι σ' όλες των τες πράξεις.
Αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία.
Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
Είναι πτωχοί, πάλ' εις μικρόν γενναίοι,
Πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
Όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
Πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος.
Κ΄ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
(θα ξεσκεπαστούνε)
ο σχολιαστής

Το κείμενο εκφράζει την άποψη του συγγραφέα
κεντρική σελίδα

 ΑΡΧΕΙΟ

Ούλε τε καί μάλα χαίρε, θεοί δέ τοι όλβια δοίεν
Νά είσαι καλά καί νά χαίρεσαι, οι θεοί δέ νά σού δίδουν ευτυχία. (Οδύσσεια Ω 402.)