η φωνή σου

η στήλη μας

Αλέξανδρος ο Μέγας

Alexander der Grosse

 DIAGORAS

ΔΙΑΓΟΡΑΣ
 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
 

Εξουθενώνοντας το Πατριαρχείο
υπό Κοσμά Φωτιάδου, 04.12.2003

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος μετά την ανάρρησή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο προωθεί με αταλάντευτη σταθερότητα δύο θέσεις που βρίσκουν αντίθετο το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η πρώτη αφορά την μνημόνευσή του ως Πρώτου (και μόνου) στο εσωτερικό, όπως όλοι οι άλλοι προκαθήμενοι των αυτοκέφαλων ορθοδόξων Εκκλησιών και η δεύτερη- που συνάπτεται με την πρώτη- αποβλέπει στη δημιουργία πλήρως ανεξάρτητης από το Πατριαρχείο εθνικής Εκκλησίας. Και οι δύο αυτές θέσεις δεν προέκυψαν ξαφνικά, αλλά αποτελούν ιδεολογικές αρχές του Αρχιεπισκόπου Αθηνών πριν ακόμη εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος, δηλαδή πριν ακόμη προαναγγελθεί η εκλογή του από τον αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα κ. Μπερνς. Για τους λόγους αυτούς η πρόσφατη αντιδικία με το Φανάρι δεν είναι επιφανειακή, ούτε δίδει περιθώρια πολλής αισιοδοξίας ως προς την λύση τους.

Στην Ελλάδα των μεγαλοστομιών και των συνθημάτων ακούγεται πλέον με πολλή ευχαρίστηση η επιθυμία του Αρχιεπισκόπου να έχουμε την κατά-δική μας Εκκλησία, χωρίς να δίνουμε κανένα λόγο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, που ψιθυριστά μεν αλλά αδίστακτα χαρακτηρίζεται ως τουρκικό. Παρακολουθώντας ένας ουδέτερος παρατηρητής τα εκκλησιαστικά δρώμενα μέσα από τις σύγχρονες εξελίξεις και προοπτικές διαπιστώνει για μια ακόμη φορά να επαληθεύεται ο λόγος ενός διάσημου εχθρού της Ορθόδοξης Εκκλησίας, του Λένιν: "Δεν θα τους κρεμάσουμε αλλά θα τους δώσουμε το σχοινί να κρεμαστούν μόνοι τους!".

Έτσι, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος μιλάει για χαμένες και αλησμόνητες πατρίδες και συγκινείται να ακούει σε κάθε ευκαιρία το τραγούδι, "Ιωνία, χώρα ελληνική", τους στίχους του οποίου σύρει από το θυλάκιό του και δίδει στον καλλίφωνο τραγουδιστή για να το τραγουδήσει, στην πράξη τις λησμονεί, όπως φαίνεται από την επιδιωκόμενη σύγκρουση. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν είναι πια θυγατέρα του Οικουμενικού Θρόνου αλλά ως αδελφή. Το ρωμαίικο που κρατούσε ανοιχτό το θέμα της Πόλης με την σολωμόντια λύση του Συνοδικού Τόμου του 1850 και του ν. 3615/1928 "Περί εκκλησιαστικής διοικήσεως των εν ταις Νέαις Χώραις της Ελλάδος Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου", σήμερα ομολογεί την πλήρη αποτυχία του, παραδίδοντας το Πατριαρχείο σε εξαφάνιση. Η τραγικότητα του γεγονότος αυτού επιτείνεται αν αναλογισθούμε ότι όλα αυτά διαδραματίζονται την στιγμή που θα έπρεπε να ετοιμασθούμε να γιορτάσουμε μαζί με το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο τις ευοίωνες προοπτικές που διανοίγονται για την Ελλάδα και την Ορθοδοξία. Ποιες είναι αυτές οι προοπτικές;

Αυτές τις μέρες διαπιστώνουμε, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ότι η πορεία της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον σταθερή. Τα πρόσφατα τρομοκρατικά γεγονότα όχι μόνον δεν αποθάρρυναν τους Ευρωπαίους στο να δεχθούν την Τουρκία στην ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά αντίθετα με πνεύμα συμπαθείας δηλώνουν ότι αισθάνονται έτι περαιτέρω αναγκασμένοι να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει τις δυσκολίες της. Έτσι, οι πλέον αισιόδοξοι ελπίζουν σε σύντομη πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. αλλά και οι πλέον απαισιόδοξοι εκτιμούν ότι αυτό θα γίνει τα προσεχή 5-10 χρόνια. Αν αυτή η προοπτική είναι ορθή, τότε προκύπτουν οι ακόλουθες συνέπειες για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Εκκλησία της Ελλάδος:

1. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα μετατραπεί αυτόματα σε Ευρωπαϊκό Νομικό Πρόσωπο.

2. Ο Πατριάρχης δεν θα υποχρεούται να έχει αποκλειστικά τουρκική υπηκοότητα, αλλά θα μπορεί να γίνει Πατριάρχης όποιος κατ' αρχήν έχει ευρωπαϊκή υπηκοότητα και είναι κληρικός του Οικουμενικού Θρόνου.

3. Γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη έχει μερικές αρχές στις οποίες δείχνει μεγαλύτερη ευαισθησία. Μία από αυτές είναι η δημοκρατική αρχή που συγκεκριμενοποιείται στο δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο οι αντιπρόσωποι οποιουδήποτε συλλογικού οργάνου οφείλουν να εκλέγονται από το ίδιο το σώμα των εκλογέων, και τανάπαλιν. Η λογοδοσία και ο έλεγχος ασκείται, επίσης, από αυτό το σώμα.

Τί μπορούν να σημαίνουν όλα αυτά για τις σχέσεις Εκκλησίας της Ελλάδος και Πατριαρχείου στα προσεχή χρόνια, όταν η Τουρκία θα είναι πλήρες μέλος της Ε.Ε.;

Πρώτον: Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν θα εκλέγεται αποκλειστικά από τους ομογενείς της Πόλης αλλά από κάθε ορθόδοξο κληρικό του "κλίματος" του Πατριαρχείου. Θα μπορεί π.χ. ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης να γίνει Πατριάρχης. Ακόμη θα μπορούσε ίσως και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών να γίνει Πατριάρχης. Αν οι συλλογισμοί αυτοί είναι σωστοί (και δεν βλέπουμε γιατί δεν πρέπει να είναι) τότε οι τυχόν επιδιώξεις της Ελλαδικής Εκκλησίας να κάνει δικό της πατριαρχείο είναι άνευ αντικειμένου ή μάλλον πολύ ελάσσονες των διανοιγομένων προοπτικών. Μας προσφέρεται αυτό τούτο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και εμείς θέλουμε δικό μας ξεχωριστό πατριαρχείο;

Δεύτερον: Ας σκεφτούμε και ένα άλλο όχι απίθανο "σενάριο". Υποθέτουμε ότι ενώ η Ελλάδα, μια άλλη αυτοκέφαλη ορθόδοξη ευρωπαϊκή Εκκλησία αποφασίζει αντίθετα να καταργήσει το δικό της αυτοκέφαλο και να επανέλθει στην εξάρτησή της από τον Οικουμενικό Θρόνο. Αν τότε κάποιος "αλλογενής" κληρικός, μέλος της Εκκλησίας αυτής διεκδικήσει τον Οικουμενικό Θρόνο και αποκλεισθούν οι ελλαδίτες κληρικοί τί θα έχουμε να πούμε; Τι μπορεί να αντιτάξει η Ελλάδα εκτός από ηχηρά λόγια και πείσματα; 'Αραγε έχουμε σκεφτεί παρόμοιες πιθανότητες;

Τρίτον: Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επιμένει στο δικαίωμά του (;) να επιλέγει τους Επισκόπους των Νέων Χωρών. Αυτό σημαίνει μέσα σε μια ευρωπαϊκή προοπτική, ότι στο μέλλον θα είναι αναγκασμένο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, βάσει της δημοκρατικής αρχής, όπως πιο πάνω την προσδιορίσαμε, να δέχεται και τον έλεγχο από αυτούς που επέλεξε. Ακόμη να δέχεται ως υποψήφιο για τον οικουμενικό θρόνο καθένα από αυτούς που υπεδείχθησαν από αυτό ως Επίσκοποι, τοσούτο δε μάλλον καθόσον οι ιεροί Κανόνες συνάδουν προς αυτή την δημοκρατική αρχή. Έτσι, ο ευρωπαίος Οικουμενικός Πατριάρχης θα είναι αναγκασμένος να λογοδοτεί στους Επισκόπους που εκλέγει και από τους οποίους εκλέγεται. Μετά από αυτές τις ορατές, άμεσες και ευοίωνες προοπτικές είναι αδιανόητο πώς μπορεί να αρνείται η Εκκλησία της Ελλάδος αυτό που ισοδυναμεί σχεδόν με υλοποίηση της "Μεγάλης Ιδέας". Πώς ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών φαίνεται διατεθειμένος να στερήσει από τους κληρικούς των Νέων Χωρών (αλλά και της Εκκλησίας της Ελλάδος) το δικαίωμα να γίνουν ακόμη και Οικουμενικοί Πατριάρχες; Αν δεχθεί η Εκκλησία της Ελλάδος το Πατριαρχείο ως μητέρα Εκκλησία δεν χάνει δικαιώματα αλλά ανανεώνει ουσιαστικά τα δικαιώματά της επί του Οικουμενικού Θρόνου. Αν αντίθετα αρνηθεί τη μητρότητα χάνει και το κληρονομικό δικαίωμα. Ο νοών, νοείτω!

Πέραν από όλα αυτά η προσπάθεια της Εκκλησίας της Ελλάδος να αυτονομηθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι εντελώς ανεπίκαιρη και αντίθετη με τις διεθνείς προοπτικές αυτής της χώρας. Αλλά και με τους Ιερούς Κανόνες, και ειδικά αυτούς που επιστρατεύονται για να τεκμηριώσει τις αποφάσεις της. Είναι αληθές ότι οι ιεροί Κανόνες ορίζουν ότι των εκκλησιαστικών πραγμάτων η τάξις ακολουθεί την εκάστοτε πολιτική κατάσταση, καθώς και την κρατική διοικητική διαίρεση (ΙΖ΄ Κανών, Δ΄ Οικ. Συνόδου). Αν, όμως, σε αυτό το μείζονα συλλογισμό τοποθετήσουμε ως ελάσσονα πρόταση το ότι η Ελλάδα αποτελεί ξεχωριστή κρατική οντότητα και επομένως δικαιούται, με τις παρούσες συνθήκες, να έχει εντελώς ανεξάρτητη Εκκλησία τότε έχουμε κάνει μεγάλο λάθος. Και τούτο γιατί η όλη ευρωπαϊκή προοπτική αυτού του τόπου δεν επιτρέπει κοντόφθαλμες και προσωρινές λύσεις. Όχι μόνον η Ελλάδα αλλά και όλες οι ορθόδοξες χώρες που θα ενταχθούν στην Ευρώπη θα πρέπει να ξανασκεφτούν την κανονικότητα της αυτοκεφαλίας τους εφόσον θα εκλείψουν οι διαφορετικές κρατικές οντότητες μέσα σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό κράτος. Τα εκκλησιαστικά πράγματα ακολουθούν τα πολιτικά, λένε οι ι. Κανόνες και αυτό δεν ισχύει μόνον όταν η Ελλάδα ανεξαρτητοποιείται από την Οθωμανία αλλά ισχύει αντίστροφα και όταν εντάσσεται στην Ευρώπη και δέχεται το κοινό ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Υπάρχει μεγαλύτερη εθνική ιδέα από το να είναι το ελληνόφωνο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως η κορυφή της ορθόδοξης Ευρώπης; Όταν λοιπόν η Ορθοδοξία πηγαίνει μπροστά η Ελλαδική Εκκλησία θα πηγαίνει πίσω ζητώντας περισσότερη αυτοκεφαλία;

Νομίζω ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εκφράστηκε με περισσή "φαναριώτικη" λεπτότητα όταν μίλησε για ελληνικό "επαρχιωτισμό" θέλοντας έτσι όχι να προσβάλει το ελληνικό φιλότιμο αλλά να επιστήσει την προσοχή στις συνέπειες μιας κοντόφθαλμης πολιτικής. Πάντως όσοι είχαν επισημάνει ότι η επίσημη επίσκεψη του Πάπα στην Ελλάδα θα έχει αλυσιδωτές δυσμενείς συνέπειες φαίνεται ότι αρχίζουν να δικαιώνονται. Σε παλαιότερες εποχές δεν είχαμε ανοιχτές συγκρούσεις με το Πατριαρχείο γιατί υπήρχε η ταπεινή σχέση μητέρας και θυγατρός. Σήμερα οι συνομιλητές του Ποντίφηκος της Ρώμης αισθάνονται πολύ ισχυροί για να τα βάλουν και με θεσμούς και με πρόσωπα. Πού βρίσκουν όμως αυτό το θάρρος; Ο ψαλμωδός βεβαιώνει: "Λόγοι ανόμων υπερεδυνάμωσαν ημάς" (Ψαλμ. 64,3). Οι παράνομοι άνθρωποι μας δώσανε το θάρρος.

Όταν "κοιμάσαι" άλλος γράφει ιστορία
ο μετανάστης

 Εμείς το αραχάνθος τα σκορπίδια, οι διάττοντες, επιβήτορες στη ξένη γη, μέσα στο σκοτάδι της μέρας, στ' αχνάρια του Διογένη, με τη βούληση μας, να θεμελιώσουμε την υποδομή του ελληνικού οράματος. Να βρούμε τη χαμένη μας ταυτότητα...!
Μάγειρας

 Όποιος ελέγχει το παρόν,
ελέγχει και το παρελθόν.
 Όποιος ελέγχει το παρελθόν,
"καθορίζει" το μέλλον
George Orwell

Θερμοπύλες
Κ.Καβάφης 1903

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των
Ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες
Ποτέ απ' το χρέος μη κινούντες.
Δίκαιοι κ' ίσιοι σ' όλες των τες πράξεις.
Αλλά με λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία.
Γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
Είναι πτωχοί, πάλ' εις μικρόν γενναίοι,
Πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει
Όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
Πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος.
Κ΄ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
(θα ξεσκεπαστούνε)
ο σχολιαστής

 ΑΡΧΕΙΟ