Φίλη / φίλε χαίρε,
Η σύγκρουση του ορθολογισμού των θετικών κυρίως επιστημών με τα θρησκευτικά δόγματα δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.
Από την Ελληνική αρχαιότητα υπήρξε προβληματισμός και αμφισβήτηση των διαφόρων θεοτήτων. Το ίδιο και κατά την αναγέννηση.
Τις παλιότερες όμως εποχές ο διάλογος γινόταν σε ένα πολύ μικρό κύκλο φιλοσόφων και επιστημόνων, και δεν ήταν εύκολο να απλωθεί σε μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας λόγω και των διώξεων (ιερά εξέταση στην Δύση, Σκυθούπολη στην Ανατολή κλπ) από την εκκλησία των αμφισβητούντων την ορθότητα του δόγματος, που λόγω της επιρροής που ασκεί η εκκλησία στα πιο καθυστερημένα τμήματα του πληθυσμού μπορούσε να επιβάλλει την σιωπή (παράδειγμα του Γαλιλαίου στον μεσαίωνα κλπ).
Τις δυο τελευταίες δεκαετίες όμως μέσω του επιστημονικού-φιλοσοφικού διαλόγου, του τύπου, της τηλεόρασης και του Ίντερνετ όλο και διευρύνεται ο διάλογος και σε αυτό το ζήτημα, τόσο που αρχίζουν και εκτιμήσεις για το τέλος της επιρροής των θρησκειών. Ο Αμερικανός φιλόσοφος Daniel Dennett συνηγορεί θεωρώντας πως σε 25 χρόνια από σήμερα οι θρησκείες δεν θα προκαλούν κανένα δέος στον κόσμο, αφού οι επιστήμες θα έχουν πείσει γι’ αυτό τους ανθρώπους.
Εξαιρετικά ελπιδοφόρα και η δημόσια δήλωση του Νομπελίστα φυσικού Steven Weinberg που δηλώνει ότι «πρέπει οι επιστήμονες να κάνουν τα πάντα προκειμένου να αδυνατίσουν την επιρροή των θρησκειών στην κοινωνία. Αυτή θα είναι ίσως και η μεγαλύτερη συμβολή τους στον πολιτισμό».
Το παρακάτω άρθρο του Ματθαίου Τσιμιτάκη που προωθώ δημοσιεύτηκε στην Κυριακή 6 Μαΐου στην Καθημερινή. Έπαινοι και ευχαριστίες πρέπουν προς την εφημερίδα και στον αρθρογράφο Ματθαίο Τσιμιτάκη, καθώς και ευχές να ακολουθήσουν όλες οι εφημερίδες, δημοσιεύοντας παρόμοια άρθρα και εγκαταλείποντας τα εγκώμια προς την επικρατούσα θρησκεία που μόνο ιδιοτελείς σκοπιμότητες υποκρύπτουν, αλλά και οι ακαδημαϊκοί και Πανεπιστημιακοί της χώρας να ξεθαρρέψουν και να σπάσουν τον μονόλογο των «επίσημων» υπερασπιστών του δόγματος.

Μαζί με το άρθρο αυτό και ένα ακόμη προσαρτημένο κείμενο για την ανάγκη διαχωρισμού κράτους εκκλησίας.

ΠΟΛΙΤΕΣ TΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ή απλοί υπήκοοι;*
Μέχρι πότε θα αναβάλλεται, αλλά με μεγάλο κόστος,
ο διαχωρισμός κράτους εκκλησίας;
κείμενο σε .pdf

Πιθανότατα δεν γνωριζόμαστε προσωπικά, αλλά το Ίντερνετ δίνει μια μοναδική δυνατότητα να επικοινωνούν μαζικά και άγνωστοι μεταξύ τους πολίτες και αν αυτό αφορά την υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος αυτό είναι κέρδος μεγάλο για την δημοκρατία ακόμη και όταν οι απόψεις που δεχόμαστε είναι αντίθετες με τα πιστεύω μας, γιατί λάθος απόψεις δυναμώνουν τις δικές μας, ενώ σωστές απόψεις μας δίνουν την δυνατότητα να διορθώσουμε τις δικές μας.
Θα είμαι ευγνώμων, όπως πάντα, σε όποιον υπερασπίζοντας το δημόσιο συμφέρον, μου διαψεύδει τις απόψεις μου και τις οποίες αλλάζω ακαριαία όταν με επιχειρηματολογία πειστώ για το λάθος των απόψεών μου.

Το 2005, ο εξελικτικός βιολόγος Dean Hamer, ερευνώντας τη γενετική βάση της εξάρτησης από το κάπνισμα, βρήκε αυτό που αποκάλεσε: το «γονίδιο του θεού». Ενα γονίδιο που φιλοδοξούσε να δώσει απαντήσεις για το αίσθημα της θρησκευτικής πίστης και την τάση του ανθρώπου προς την πνευματικότητα. ’σχετα αν αυτό ήταν έγκυρο ή όχι, σηματοδοτούσε την έναρξη μια νέας διαμάχης μεταξύ επιστήμης και θρησκείας. Αυτή τη φορά με νέα όπλα, τη γενετική και τις επιστήμες του εγκεφάλου απ’ τη μια και τη θεωρία του «ευφυούς σχεδιασμού» από την άλλη. Ενας πόλεμος που αναμένεται να είναι σκληρός, καθώς οι παραδοσιακοί φραγμοί του ιερού και απαραβίαστου της ζωής καταργούνται.

Από την εποχή του Καρτέσιου ακόμα, θρησκεία και επιστήμη έχουν τους διακριτούς τους ρόλους στην ανθρώπινη ιστορία. Η θρησκεία αφηγείται την –κατ’ αυτήν– ουσία του κόσμου (την αιτία του), ενώ η επιστήμη μάς εξηγεί πώς αυτός λειτουργεί. Τα πεπερασμένα όρια της επιστήμης απ’ τη μια και ο ασαφής εμπειρικός λόγος της θρησκευτικής σκέψης από την άλλη, μας επιτρέπουν να ζούμε πατώντας με το ένα πόδι στη λογική ερμηνεία του κόσμου και με το άλλο στο θαύμα.

Τα προβλήματα αρχίζουν όταν η μια μπαίνει στα χωράφια της άλλης, κάτι που αναπόφευκτα συμβαίνει σε κάθε εποχή. Κοπέρνικος, Γαλιλαίος και Δαρβίνος πολεμήθηκαν σκληρά κατά τον Μεσαίωνα από την Καθολική Εκκλησία, όπως και κάθε ιδέα που αποδομούσε την εικόνα του κόσμου που κληρονόμησε η ανθρωπότητα από την αρχαιότητα ή αμφισβητούσε τον λόγο του Ευαγγελίου.

Στην εποχή μας ο ανταγωνισμός αυτός εκφράζεται χαρακτηριστικά με τη θεωρία του «ευφυούς σχεδιασμού» που μάχεται τη Δαρβινική Θεωρία της Εξέλιξης στα αμερικανικά σχολεία και ζητήματα βιοηθικής που εγείρουν οι βιοτεχνολογίες.

Από την πλευρά της επιστήμης πάλι, μια σειρά από τομείς όπως η νευροθεολογία, η ανθρωπολογία, οι επιστήμες του εγκεφάλου, η βιολογία της συμπεριφοράς και η γενετική προσπαθούν να δώσουν μια νέα ερμηνεία στο φαινόμενο της πίστης, εκσυγχρονίζοντας ουσιαστικά την πολεμική του αθεϊσμού.

Το «γονίδιο του θεού» του Dean Hamer αποτελεί μια χαρακτηριστική απόπειρα της επιστήμης να κατανοήσει και να ελέγξει το αίσθημα της πίστης. Το γονίδιο VMAT2 ελέγχει τα χημικά σήματα που στέλνονται στον εγκέφαλο μέσω μιας πρωτεΐνης που παράγει. Ουσιαστικά εμπλέκεται στο πώς νιώθουμε. Παραλλαγές του γονιδίου αυτού συνδέονται με το αίσθημα της πνευματικότητας και τη μεταφυσική. Για τον Hamer η πνευματικότητα έχει γενετική βάση. Η θεωρία αυτή είναι βεβαίως αδύναμη και δεν εξηγεί αν πράγματι παίζουν ρόλο τα γονίδια, ποιον ακριβώς ρόλο παίζουν και γιατί, όμως συναντά εκείνους τους επιστήμονες που θεωρούν ότι η πίστη ενυπάρχει μέσα μας είτε λόγω κατασκευής είτε λόγω ατυχήματος. Για τον Scott Atran, Αμερικανό ανθρωπολόγο, το φαινόμενο της πίστης «είναι μια οικογένεια νοητικών φαινομένων που αποτελείται από την ασυνήθιστη σύνθεση συνηθισμένων νοητικών καθημερινών λειτουργιών». Με απλά λόγια, η θρησκευτική πίστη προέκυψε εξελικτικά, ανεξάρτητα από τη θέλησή μας, ως υποπροϊόν.

Για κάποιους ψυχολόγους και νευροψυχολόγους πρόκειται για νεύρωση που έχει κοινωνικά κυρίως αίτια.

Ο Richard Dawkins, εξελικτικός βιολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, γράφει στο best seller του «η Πλάνη του Θεού», ότι η θρησκευτική πίστη είναι ένα υποπροϊόν της ανθρώπινης εξέλιξης: «παράγωγο ενός εξελικτικού ατυχήματος, παράλογο και κοινωνικά βλαβερό». Ο Ντόκινς πιστεύει πως ήταν ευκολότερο για το ανθρώπινο ον να πιστεύει αφού δεν μπορούσε να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα, όμως θα πρέπει να απαλλαγεί πλέον από αυτό. Ο Αμερικανός φιλόσοφος Daniel Dennett συνηγορεί θεωρώντας πως σε 25 χρόνια από σήμερα οι θρησκείες δεν θα προκαλούν κανένα δέος στον κόσμο, αφού οι επιστήμες θα έχουν πείσει γι’ αυτό τους ανθρώπους (σ.σ.: παρ’ όλο που σήμερα τα ποσοστά των θρησκευόμενων ανά τον κόσμο είναι μεγαλύτερα από ό,τι 30 χρόνια πριν). Ο Νομπελίστας φυσικός Steven Weinberg δηλώνει ότι «πρέπει οι επιστήμονες να κάνουν τα πάντα προκειμένου να αδυνατίσουν την επιρροή των θρησκειών στην κοινωνία. Αυτή θα είναι ίσως και η μεγαλύτερη συμβολή τους στον πολιτισμό».

Οι απόπειρες της επιστήμης να εξηγήσει το φαινόμενο της πίστης είναι βεβαίως αδύναμες επιστημονικά ακόμα, όπως άλλωστε είναι και η απόπειρα των χριστιανών νεοσυντηρητικών να εγκαθιδρύσουν νέα επιστημονικά μοντέλα πιο συμβατά με τις δικές τους αντιλήψεις για τον κόσμο (ευφυής σχεδιασμός). Η επιστήμη στις μέρες μας παραβιάζει για άλλη μια φορά τα όρια του «ιερού», δημιουργώντας ζωή στο εργαστήριο (με τις βιοτεχνολογίες) και αφαιρώντας έτσι ένα ακόμα αποκλειστικό προνόμιο του θεού. Αυτό φέρνει σε αμηχανία τις θρησκείες, ακόμα κι αν όλοι γνωρίζουν πως δεν απαντά στα βαθύτερα υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου, όπως κάνουν οι θρησκείες.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_838697_06/05/2007_225810