Ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους, ίσως ο μεγαλύτερος στην μακραίωνη ιστορία του, υπήρξε αναμφισβήτητα η επανάσταση του 1821, γιατί είχε σαν αποτέλεσμα να επανέλθει στο προσκήνιο της ιστορίας, μετά 2000 χρόνια σκλαβιάς σε διαφορετικούς κατακτητές, το Ελληνικό Έθνος. Με την επανάσταση του 1821 το Ελληνικό έθνος έδειξε σ' όλους τους λαούς της γης το δρόμο που κερδίζεται η ελευθερία και από τον πιο ισχυρό δυνάστη. Έδειξε επίσης ότι αποτελεί ένα έθνος ισχυρό, ένα έθνος ακμαίο που κανένας δυνάστης δεν κατόρθωσε να αφομοιώσει και εξαφανίσει.

Το 1453, με την πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινής), το Ελληνικό έθνος, έθνος με φωτεινό παρελθόν, πίπτει στην εσχάτη αθλιότητα με την υποδουλώσει του από τον πιο βάρβαρο ασιατικό λαό. Με την υποδούλωσή του ο Ελληνικός λαός διατρέχει περίοδο ταπεινώσεων. Οι πρόκριτοί του, οι ηγεμόνες του πνεύματος, οι μύστες της σοφίας και οι τεχνίτες του λόγου πλανώνται μακράν των εστιών τους και συντελούν στην εμφάνιση της αναγέννησης στην Δύση. Ο υποδουλωθείς όμως λαός, στερημένος των πνευματικών του ηγητόρων περιπίπτει στην αμάθεια, καθίσταται δέσμιος στο βράχο της δουλείας, ως άλλος Προμηθεύς και ο πόνος σπαράζει τα σπλάχνα του. Ο πόνος όμως αυτός καθίσταται πηγή δυνάμεως η οποία βγάζει από τα σπλάχνα του νέους ηγέτες που αφυπνίζουν τον σε λήθαργο βρισκόμενο λαό. Το άσμα του Ρήγα Φεραίου "καλύτερα μίας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή" αποτελεί τον στεναγμό της εθνικής ψυχής και γίνεται οδηγός του. Η Μάνη και το Σούλι αποτελούν νησίδες λευτεριάς μέσα στο σκοτάδι που άπλωσε ο αδίστακτος κατακτητής και μεμονωμένες προσπάθειες αποτινάξεως του ζυγού γίνονται σε διάφορες περιοχές της χώρας. Οι μεμονωμένες όμως προσπάθειες των Ελλήνων πατριωτών, ασυντόνιστες στις διάφορες περιοχές της χώρας, δεν μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα γιατί ο οργανωμένος και βάρβαρος κατακτητής τις καταπνίγει εύκολα ενώ παράλληλα τα φεουδαρχικά καθεστώτα στην Δύση δεν ευνοούν και δεν ενισχύουν προσπάθειες απελευθερώσεως υποδούλων λαών.

Από τα προαναφερθέντα, γίνεται φανερό ότι καμία προσπάθεια αποτινάξεως του ζυγού της δουλείας δεν θα πετύχαινε χωρίς ένα κεντρικό όργανο που θα συντόνιζε την δράση των υποδούλων Ελλήνων και που θα είχε το κύρος να μεσολαβήσει στην Δύση για να τύχει ο αγώνας των Ελλήνων της συμπαραστάσεως και της βοηθείας των ευρωπαϊκών λαών. Έτσι στις αρχές του 19ου, αιώνα Ελλήνων πατριωτών, που διέμεναν στο εξωτερικό, οργανώνει μία μυστική εταιρία, την Φιλική Εταιρία η οποία αποτέλεσε το κεντρικό εκείνο όργανο που ήταν απαραίτητο για να εξεγείρει τους υπόδουλους Έλληνες, να συντονίσει την δράση τους και να μεσολαβήσει στην Δύση ώστε να επιτευχθεί η συμπαράσταση των Ευρωπαϊκών λαών στον αγώνα του Ελληνικού έθνους κατά του κατακτητή του.

Η ιδέα της συστάσεως της Φιλικής Εταιρίας ανήκει στον τέκτονα Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο, που διέμενε στην Οδησσό της Ρωσίας και ησχολείτο με το εμπόριο. Ο Ξάνθος το 1814 συνέλαβε την ιδέα να ιδρύσει μια μυστική εταιρία, η οποία θα αποτελούσε το κεντρικό εκείνο όργανο που θα κατεύθυνε τον αγώνα των υποδούλων Ελλήνων κατά του ασιάτη κατακτητή. Ο λόγος που θέλησε να ιδρύσει μυστική και όχι φανερή οργάνωση ήταν για να μπορέσει να επεκταθεί η οργάνωση αυτή και μεταξύ των υποδούλων Ελλήνων χωρίς κίνδυνο. Την ιδέα του αυτή ο Ξάνθος την ανακοίνωσε στους επίσης διαμένοντες στην Οδησσό εμπορευόμενους Νίκο Σκουφά από την 'Aρτα και Θανάση Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα. Οι τρεις αυτοί πρώτοι αρχηγοί, με το προβάδισμα του Σκουφά, διεύθυναν στην αρχή την Φιλική Εταιρία και αποτελούσαν την λεγόμενη "Ανωτάτη Αρχή" της εταιρίας. Αργότερα, με την επέκταση όμως της εταιρίας, οι αρχηγοί έγιναν πέντε, κατόπιν επτά και τέλος δέκα έξη. Οι εισερχόμενοι σ' αυτήν την εταιρία έδιναν όρκους τρομερούς και υποσχόντουσαν να μην αποκαλύψουν τίποτε από όσα είδαν και άκουσαν σχετικά με την εταιρία.

Τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας αναγνωριζόντουσαν με προσυμφωνημένα σημεία, αλληλογραφούσαν με συνθηματικές και κρυπτογραφικές λέξεις και είχαν καταταγεί σε ιεραρχικούς βαθμούς μυημένων. Ο πρώτος βαθμός ήταν ο βαθμός του Βλάμη, ο δεύτερος βαθμός ήταν ο βαθμός του Συστημένου και ο τρίτος βαθμός ήταν ο βαθμός του Ιερέως. Εκτός όμως από τους τρεις αυτούς βαθμούς υπήρχαν και ανώτεροι βαθμοί. Οι βαθμοί αυτοί ήταν των Ποιμένων, των Αρχιποιμένων, των Αφιερωμένων και των Αρχηγών των Αφιερωμένων. Τέλος υπήρχε και ο βαθμός των Μεγάλων Ιερέων των Ελευσίνιων που έφεραν μόνον οι αποτελούντες την "Ανώτατη Αρχή". Σχετικά με την απονομή των βαθμών, οι αγράμματοι εμυούντο στον πρώτο βαθμό του Βλάμη, ενώ οι εγγράμματοι στον πρώτο, κατόπιν στον δεύτερο. Η μύηση στους επόμενους βαθμούς μετά αρκετό χρονικό διάστημα και αφού στο μεταξύ δοκιμαζότανε η προς την εταιρία έφεση τους.

Το τρίπτυχο "Ελευθερία, Ισότης, Αδελφότης" που αποτέλεσε την αθάνατη τριλογία της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 αποτελεί και το τρίπτυχο της Φιλικής Εταιρίας.

Αποτέλεσμα της άρτιας οργάνωσης της Φιλικής Εταιρίας ήταν να επεκταθεί ταχύτατα σε όλη την βαλκανική χερσόνησο. Όλοι όσοι διακρινόντουσαν στα γράμματα, τις τέχνες, το εμπόριο και την πολιτική, ακόμα και πολλοί ξένοι όπως ο εθνικός ήρωας των Σέρβων Καραγεώργεβιτς, υπήρξαν μέλη της Φιλικής Εταιρίας. Λέγεται ότι τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας έφθασαν τις 600.000 πράγμα που δείχνει την έκταση που έλαβε η Φιλική Εταιρία την εποχή εκείνη. Τέσσερα έτη μετά την ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας ο αρχηγός της Σκουφάς πέθανε και ένα μέλος της Ανωτάτης Αρχής, ο Γαλάτης εκτελέσθηκε με εντολή των υπολοίπων μελών γιατί η διαγωγή του είχε θέσει σε κίνδυνο το μυστικό της εταιρίας. Το τελευταίο γεγονός δείχνει την αποφασιστικότητα των μελών της εταιρίας για να φέρουν σε πέρας το έργο τους. Τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας οργώνουν κυριολεκτικά τις περιοχές που κατοικούν Έλληνες και προετοιμάζουν ψυχολογικά τον Ελληνικό λαό για τον επερχόμενο αγώνα, όπως ο Γρηγόριος Δικαίος, ο γνωστός Παπαφλέσσας, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ιδιότητά του Πατριαρχικού Έξαρχου που είχε, όργωσε κυριολεκτικά την Πελοπόννησο.

Τον Οκτώβριο του 1820 η Φιλική Εταιρία αποφασίζει να εκμεταλλευτεί την επανάσταση του Αλί Πασά των Ιωαννίνων κατά του Σουλτάνου και να αρχίσει την ενεργό δράση γιατί μεγάλο μέρος των στρατευμάτων του Σουλτάνου ήταν απασχολημένα στα Ιωάννινα. Έτσι ανέθεσαν την αρχηγία του αγώνα στον πρίγκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη κατόπιν προτάσεως του Ξάνθου μετά την άρνηση του Καποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία. Το σχέδιο δράσεως της Φιλικής Εταιρίας προέβλεπε να αρχίσει η εξέγερση από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, να βοηθηθεί ο Αλί Πασάς και να εκτελεσθούν δολιοφθορές σε διάφορες περιοχές της χώρας. Η κατάσταση στην Ευρώπη δεν ήταν ευνοϊκή την περίοδο αυτή για επανάσταση γιατί το 1819 καταπνίγηκαν στο αίμα όλες οι φιλελεύθερες εκδηλώσεις στην Σικελία, στην Νεάπολή και στο Πεδεμόντο της Γερμανίας κατόπιν επεμβάσεως της Ιεράς Συμμαχίας της οποίας ψυχή ήταν ο υπουργός εξωτερικών της Αυστρίας Μέτερνιχ. Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν επίσης ευνοϊκή γιατί τα διάφορα ένοπλα τμήματα δεν είχαν εκπαιδευτεί στρατιωτικώς και την μόνη εμπειρία που διέθεταν ήταν οι διάφορες μικροσυμπλοκές με τους Τούρκους. Η κατάσταση του Ελληνικού ναυτικού ήταν κάπως καλύτερη γιατί διέθετε 600 πλοία με 6000 πυροβόλα και 18000 έμπειρους ναυτικούς σύμφωνα με στοιχεία του Γάλλου προξένου στην Πάτρα.

Ο Υψηλάντης μετά μικρή σχετικά προετοιμασία ανέλαβε δράση και στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας ύψωσε την σημαία της επαναστάσεως. Το κίνημα του Υψηλάντη δεν είχε ευνοϊκή εξέλιξη και τελικώς ο Ιερός του Λόχος καταστράφηκε στο Δραγατσάνι στις 7 Ιουλίου του 1821 ενώ ο ίδιος κατέφυγε στην Αυστρία όπου συνελήφθη και φυλακίσθηκε από τις Αυστριακές αρχές. Παράλληλα όμως εξερράγησαν κινήματα και σε άλλες περιοχές της χώρας όπως στην Πελοπόννησο, στην Στερεά Ελλάδα, στην Θεσσαλία και στην Μακεδονία. Μερικά από τα πρώτα περιστατικά της επαναστάσεως του 1821 είναι τα εξής:

Στις 13 Μαρτίου υψώνεται επίσημα η σημαία της επαναστάσεως. Συγκεκριμένα στην μονή της Αγίας Λαύρας που είχαν συναθροισθεί οι πρόκριτοι, ο επίσκοπός Παλαιών Πατρών Γερμανός, μέλος της Φιλικής Εταιρίας, ύψωσε και ευλόγησε το λάβαρο σαν συμβολική σημαία της επαναστάσεως. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε σαν απαρχή της επαναστάσεως και εορτάζεται συμβολικά την 25η Μαρτίου.

Στις 21 Μαρτίου ο Παπαδιαμαντόπουλος μαζί με άλλους οπλαρχηγούς εισέρχεται στην Πάτρα και πολιορκεί τους Οθωμανούς στο φρούριο.

Στις 22 Μαρτίου ο Πετρόμπεης, ο Κολοκοτρώνης και ο Παπαφλέσσας με 2000 Μανιάτες πολιόρκησαν την Καλαμάτα η οποία παρεδόθει την επομένη.

Στις 13 Μαΐου ο Κολοκοτρώνης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς συντρίβει στο Βαλτέτσι τους Τουρκαλβανούς των οποίων ηγείτο ο Μουσταφάμπεης. Αυτή ήταν και η πρώτη νίκη των Ελλήνων εναντίων οργανωμένου στρατού και αναπτέρωσε το ηθικό τους.

Στις 23 Σεπτεμβρίου κατόπιν πολιορκίας καταλαμβάνεται η Τρίπολη. Η άλωση της Τριπόλεως εδραιώνει την επανάσταση στην Πελοπόννησο.

Από τα λίγα προαναφερθέντα περιστατικά φαίνεται αμέσως πόσο γρήγορα φούντωσε η επανάσταση που κατέληξε σε νίκη των Ελλήνων και απελευθέρωση της Ελλάδος, ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία υπέστη φοβερό πλήγμα και έπαψε έκτοτε να είναι μεγάλη δύναμη. Γι' αυτό η Ελληνική επανάσταση του 1821 αποτελεί κοσμοϊστορικό γεγονός, η ευτυχής έκβαση του οποίου ήταν αποτέλεσμα αμέτρητων θυσιών, υπεράνθρωπων ηρωισμών και ολοκαυτωμάτων ψυχών και σωμάτων γιατί όπως γράφει ο εθνικός μας ποιητής Σολομός, η ελευθερία του Ελληνικού λαού είναι "απ' το κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά...."